Rola Selenu w organizmie. Objawy niedoboru selenu

Selen został odkryty w 1817 roku. Dokonał tego szwedzki chemik Jons Jacob Berzelius. Ten pierwiastek występuje w niewielkich ilościach w naturze (przede wszystkim w rudach siarczkowych). M.in. dlatego selen został poddanym dokładniejszym badaniom dopiero na początku XX wieku.

Co ciekawe, aż do lat 60. XX wieku ten składnik mineralny był uważany za toksyczny. W tamtych czasach ostrzegano ludzi przed zatruciem, które miało prowadzić m.in. do ślepoty, zesztywnienia kości, czy utraty włosów…

W 1957 roku przeprowadzono dokładniejsze badania, które wykazały, że selen w odpowiednich (niewielkich) ilościach jest kluczowy dla zdrowia.

Zawartość selenu w organizmie waha się w przedziale od 3 mg do 20 mg. Prawie połowa znajduje się w mięśniach. A dużo mniej np. w nerkach. Selen to mikroelement, który pełni istotną rolę w organizmie człowieka. Pomimo że jest potrzebny w bardzo małych ilościach, jego niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. 

Polecamy: Dieta na piękną cerę – jak żywienie wpływa na wygląd skóry?

Gdzie jest dużo selenu? Produkty spożywcze zawierające selen.

Selen można znaleźć w wielu produktach spożywczych, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego:

• Orzechy brazylijskie – to jedno z najbogatszych źródeł selenu. Jedzenie ich regularnie może pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek​.
• Ryby i owoce morza – łosoś, tuńczyk, małże czy ostrygi dostarczają znaczących ilości selenu​.
• Mięso i podroby – wołowina, indyk, wątróbka, a także drób zawierają spore ilości tego pierwiastka​.
• Produkty roślinne – cebula, czosnek, brokuły, soczewica oraz ziarna zbóż również dostarczają selenu, choć w mniejszych ilościach niż produkty odzwierzęce​.

Niedobór selenu – objawy. Niski poziom selenu w organizmie. Przyczyny niedoboru selenu.

Selen odgrywa istotną rolę w wielu procesach metabolicznych organizmu. Jego niedobór może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych, zwłaszcza ze względu na jego funkcję antyoksydacyjną, ochronę komórek oraz wsparcie układu odpornościowego i tarczycy.

Objawy niedoboru selenu

Niedobór selenu może manifestować się różnymi objawami, w zależności od nasilenia deficytu. Najczęściej pojawiające się symptomy to:

Osłabienie układu odpornościowego
Osoby z niskim poziomem selenu są bardziej podatne na infekcje wirusowe i bakteryjne. Działanie układu odpornościowego jest zaburzone, co zwiększa ryzyko zakażeń​.

Problemy z tarczycą
Selen jest odpowiedzialny za prawidłową pracę tarczycy, a jego niedobór może prowadzić do zmniejszonej produkcji hormonów tarczycy, co z kolei powoduje zmęczenie, osłabienie, przyrost masy ciała i inne objawy charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy​.

Zaburzenia pracy serca
Niski poziom selenu może prowadzić do kardiomiopatii, czyli osłabienia mięśnia sercowego. W niektórych przypadkach może dojść do poważnych powikłań, jak zespół Keshana, choroba dotykająca głównie dzieci, objawiająca się niewydolnością serca​.

Problemy skórne, łamliwość włosów i paznokci
Selen pełni istotną rolę w zdrowiu skóry, włosów i paznokci. Może objawiać się suchością skóry, wypadaniem włosów i łamliwością paznokci​.

Zmniejszona płodność
Selen wykazuje działanie na płodność, zwłaszcza u mężczyzn, gdzie jego niedobór może prowadzić do zmniejszenia liczby plemników oraz zaburzeń ich ruchliwości​.

Zaburzenia nastroju i problemy z koncentracją
Selen jest niezbędny dla zdrowia psychicznego. Niektóre badania wskazują, że niski poziom tego pierwiastka może powodować objawy depresji oraz zaburzenia kognitywne, takie jak problemy z pamięcią i koncentracją.

Osłabienie mięśni i stawów
Selen odgrywa również istotną rolę w pracy mięśni i stawów. Niedobór tego pierwiastka może powodować bóle mięśni i stawów, osłabienie oraz problemy z poruszaniem się, co może być związane z jego rolą w redukcji stanów zapalnych.

Przyczyny niedoboru selenu

Niedobór selenu jest stosunkowo rzadki, ale może wystąpić w niektórych przypadkach, prowadząc do poważnych problemów zdrowotnych. Oto najczęstsze przyczyny tego stanu:

1. Niska zawartość selenu w glebie

Gleba, na której uprawiane są rośliny, może mieć kluczowe znaczenie dla zawartości selenu w produktach spożywczych. W niektórych regionach, takich jak część Europy, gleby są ubogie w selen, co przekłada się na niską jego zawartość w żywności roślinnej i zwierzęcej​. Regiony te są szczególnie narażone na problemy związane z niedoborem selenu, ponieważ zwierzęta i rośliny w takich miejscach również dostarczają mniej tego pierwiastka.

2. Dieta uboga w produkty bogate w selen

Niedostateczne spożycie produktów bogatych w selen, takich jak orzechy brazylijskie, ryby, mięso czy podroby, może prowadzić do jego niedoboru. Osoby, które stosują diety restrykcyjne, np. wegetariańskie lub wegańskie, mogą być bardziej narażone na niedobór, jeśli nie uwzględnią odpowiednich zamienników bogatych w ten pierwiastek​.

3. Zaburzenia wchłaniania

Niektóre schorzenia układu pokarmowego, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia czy inne zaburzenia jelitowe, mogą obniżać zdolność organizmu do wchłaniania selenu z pożywienia. W efekcie nawet prawidłowe spożycie selenu może nie wystarczyć, by pokryć zapotrzebowanie​.

4. Zwiększone zapotrzebowanie organizmu

W pewnych stanach, takich jak ciąża, karmienie piersią, choroby zapalne lub infekcje, zapotrzebowanie organizmu na selen może wzrosnąć. Jeżeli dieta nie jest odpowiednio zbilansowana, może dojść do niedoboru tego pierwiastka​.

5. Długotrwałe żywienie pozajelitowe

Osoby, które z różnych powodów muszą być żywione pozajelitowo (czyli dożylnie), mogą być narażone na niedobory selenu, jeśli ich preparaty odżywcze nie zawierają wystarczającej ilości tego pierwiastka​.

6. Nadużywanie alkoholu

Alkohol zaburza wchłanianie selenu z przewodu pokarmowego, co może prowadzić do jego niedoboru, zwłaszcza przy długotrwałym nadmiernym spożyciu alkoholu.

Wysoki poziom selenu we krwi. Skutki nadmiaru selenu – jak rozpoznać?

Z tym składnikiem mineralnym należy szczególnie uważać. Zwłaszcza pod kątem ewentualnej suplementacji. W końcu zbyt duże dawki selenu mogą, w skrajnych przypadkach, doprowadzić do śmierci.

Jakie są symptomy nadmiaru selenu?

• zawroty głowy
• kłopoty ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunki)
• wypadanie włosów
• twarz jest mocno zaczerwieniona
• drżenie
• bóle mięśni

W najcięższych przypadkach trzeba liczyć się z:

• poważnymi komplikacjami jelitowymi
• zaburzeniami neurologicznymi
• zawałem serca
• niewydolnością nerek

Eksperci przestrzegają, że może nawet dojść do śmierci!

Na co pomaga selen? Właściwości selenu oraz rola Selenu w organizmie.

Silne działanie antyoksydacyjne

Selen działa jako przeciwutleniacz, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym wywołanym przez wolne rodniki. W ten sposób zapobiega uszkodzeniom komórek, które mogą prowadzić do przedwczesnego starzenia się oraz rozwoju chorób przewlekłych, takich jak nowotwory i choroby sercowo-naczyniowe​.

Wsparcie pracy tarczycy

Selen jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy, ponieważ bierze udział w konwersji hormonu tyroksyny (T4) do jej aktywnej formy – trójjodotyroniny (T3). Dzięki temu przyczynia się do utrzymania równowagi hormonalnej i prawidłowego metabolizmu​.

Wzmacnianie odporności

Selen jest pierwiastkiem, który układ odpornościowy, zwiększając produkcję limfocytów oraz makrofagów. Jego niedobór może prowadzić do osłabienia odporności, co czyni organizm bardziej podatnym na infekcje.

Właściwości przeciwnowotworowe

Regularne spożycie selenu może zmniejszać ryzyko niektórych rodzajów nowotworów, takich jak rak piersi, prostaty czy płuc. Jest to związane z jego zdolnością do naprawy uszkodzeń DNA i niszczenia komórek nowotworowych.

Płodność u mężczyzn

Selen odgrywa ważną rolę w procesie spermatogenezy, poprawiając jakość nasienia i poziom testosteronu. Dlatego często jest stosowany w leczeniu męskiej niepłodności

Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na selen? 

Co ciekawe, selen to taki składnik mineralny, którego zapasy są gromadzone (przez organizm) w pierwszej połowie życia. Dlatego dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek zależy przede wszystkim od wieku. Inne ważne czynniki to płeć i stan fizjologiczny.

Jakie jest zapotrzebowanie na selen (dobowe)?

• niemowlaki do 6. miesiąca życia: 15 ug
• niemowlaki od 6. miesiąca życia do 12. miesiąca życia: 20 ug
• dzieci od 1. roku życia do 3. roku życia: 20 ug
• dzieci od 4. roku życia do 9. roku życia: 30 ug
• dzieci od 10. roku życia do 12. roku życia: 40 ug
• dzieci od 13. roku życia do 18. roku życia: 55 ug
• dorosłe kobiety: 55 ug
• dorośli mężczyźni: 55 ug

Większe zapotrzebowanie na selen mają kobiety w ciąży (60 ug) i panie karmiące piersią (70 ug na dobę).

Czy konieczna jest suplementacja selenem?

Myślisz o tym? Nie podejmuj decyzji zbyt pochopnie. Pamiętaj, że nadmiar selenu może doprowadzić nawet do śmierci.

Jakie kroki podjąć? Idź do lekarza. Zrób też badania w tym kierunku, aby określić poziom selenu w organizmie. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób obciążonych ryzykiem wystąpienia nowotworów (przede wszystkim chodzi o kobiety i raka piersi).

Jeśli chodzi o suplementy, to polecane są produkty od zaufanych producentów. Zwracaj uwagę na dawkowanie i witaminę E. Dzięki temu możesz liczyć na lepszą ochronę antyoksydacyjną i wsparcie procesu oczyszczania organizmu z metali ciężkich.

Czy cateringi dietetyczne zawierają odpowiednio dużo selenu?

Profesjonalne podmioty cateringowe dbają o to, aby w ich zestawach nie brakowało cennych witamin i składników mineralnych. Chodzi np. o selen.

Dodatkowo nowoczesne firmy przestrzegają norm. W końcu inne dobowe zapotrzebowanie jest w przypadku dorosłych, czy kobiet w trakcie laktacji.

U nas każdy przypadek jest traktowany indywidualnie. Jeśli np. zrobiłeś badania i wyszło Ci, że masz niedobory selenu, to zgłoś się do nas. A my ułożymy dla Ciebie zdrowy, smaczny i optymalny zestaw pudełkowy. Zawierający tyle selenu, ile potrzeba!

Czego nie ma w dietach pudełkowych? Jakie produkty są niezalecane?

W Zdrowym Cateringu podchodzimy do tego tematu bardzo profesjonalnie. Korzystamy tylko z wysokiej jakości produktów. M.in. takich, które są bogate w selen.

Nie stosujemy produktów, które są nieświeże, niezdrowe, czy niesmaczne. M.in. omijamy szerokim łukiem rozmaite dodatki chemiczne. Z nami skutecznie zadbasz o swoje zdrowie!

Podsumowanie: selen

Selen został odkryty w 1817 roku. Aż do 1957 roku był on uważany za toksyczny (miał m.in. powodować ślepotę). Potem jednak badania wykazały, że selen jest kluczowy dla zdrowia. Ten pierwiastek występuje w śladowych ilościach w organizmie (przede wszystkim w mięśniach).

Selen odgrywa znaczącą rolę. M.in. wspiera układ odpornościowy, zmniejsza ryzyko pojawienia się różnych chorób (np. udaru mózgu) i hamuje procesy starzenia się. Dodatkowo jest istotny pod kątem reumatoidalnego zapalenia stawów, astmy oskrzelowej, czy depresji.

Aby nie brakowało Ci selenu, jedz orzechy brazylijskie, ryby (szczególnie polecane są łosoś i tuńczyk), wołowinę, filet z indyka i jajka.

Na niedobory selenu są przede wszystkim narażeni panowie. Kluczowe przyczyny to: kłopoty z wchłanianiem, żywienie pozajelitowe i szereg chorób (np. immunologiczne). Najważniejsze objawy to: zwiększona podatność na infekcje, niepłodność u mężczyzn, bóle mięśni, kiepska kondycja skóry, włosów i paznokci.

Nadmiar selenu jest bardzo niebezpieczny i może nawet doprowadzić do śmierci… Inne objawy to: zawał serca, zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunki, czy wypadanie włosów.

Dorośli powinny dostarczać do organizmu 55 ug selenu na dobę.

Kupuj suplementy tylko wtedy, kiedy rzeczywiście okaże się, że masz niedobory (ważne są zatem dokładne badania). Eksperci rekomendują łączenie takich produktów z witaminą E (aby m.in. uzyskać skuteczniejszą ochronę oksydacyjną).

Z selenem trzeba uważać. To ważny składnik mineralny, ale nie można go “przedawkować”. Nasze zestawy pudełkowe (w Zdrowym Cateringu) zawierają tylko tyle tego pierwiastka, ile jest potrzebne!

Bibliografia

1. Muszyńska B., Bederska-Łojewska D., Zięba P. „Znaczenie selenu w diecie człowieka – w aspekcie żywienia zwierząt hodowlanych” Roczniki Naukowe Zootechniki (2018).
2. Kowalski R. ,Kowalska G. „Selen w diecie” Działkowiec (2014, Numer 08).
3. Markiewicz R., Borawska M.H. „Mieso jako zrodlo selenu w diecie mieszkancow Podlasia” Bromatologia i Chemia Toksykologiczna > 2005 > 38 > Supl. > 249-252