Choroby autoimmunologiczne należą do schorzeń, w których żywienie odgrywa istotną rolę. Eliminacja z codziennego jadłospisu składników pokarmowych wywołujących stany zapalne może znacząco zmniejszyć nasilenie objawów, wspierać prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i poprawiać samopoczucie pacjenta. Co jeść przy zapalnych chorobach jelit, reumatoidalnym zapaleniu stawów oraz przy celiakii? Po jakim czasie można zauważyć pozytywny wpływ diety na zdrowie i samopoczucie chorego? Poznaj zasady protokołu autoimmunologicznego i dowiedz się, kiedy należy go stosować.
Spis treści:
Czym są choroby autoimmunologiczne?
Każdy człowiek został wyposażony przez naturę we wspaniały mechanizm obronny, czyli układ odpornościowy. Gdy dojdzie do zaburzenia jego funkcji oraz utraty zdolności rozróżniania własnych i obcych antygenów, wówczas mamy do czynienia z reakcją autoimmunologiczną. Polega ona na wytwarzaniu przez układ odpornościowy przeciwciał skierowanym przeciwko własnym komórkom i tkankom.
Do tej pory zidentyfikowano ok. 70 schorzeń autoimmunizacyjnych. Zalicza się do nich między innymi:
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- chorobę Leśniowskiego-Crohna,
- celiakię,
- chorobę Addisona (pierwotną niewydolność kory nadnerczy),
- stwardnienie rozsiane,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- cukrzycę typu 1.
Choroby autoimmunizacyjne powodują przewlekłe stany zapalne, uszkodzenia narządów wewnętrznych oraz wiele różnych objawów przyczyniających się do obniżenia ogólnej jakości życia. Do tej pory nie udało się opracować leku, który umożliwiałby skuteczne leczenie chorób autoimmunologicznych. Oprócz terapii farmakologicznych istotnym elementem zarządzania tego typu schorzeniami jest zmiana stylu życia i stosowanie diety przeciwzapalnej.
Czy da się zatrzymać chorobę autoimmunologiczną?
Niestety całkowite wyleczenie chorób autoimmunologicznych nie jest możliwe. Konwencjonalna medycyna proponuje pacjentom środki farmakologiczne, które mają za zadanie łagodzenie objawów chorób. Są to głównie leki przeciwzapalne oraz sterydy, które stosuje się miejscowo i doustnie. Ponadto w przypadku chorób autoimmunologicznych często chorym podawane są brakujące hormony, np. insuliny lub tarczycy. Odpowiednio zbilansowana dieta przeciwzapalna może jednak cofnąć dolegliwości i spowodować remisję choroby.
Znaczenie diety AIP w chorobach autoimmunologicznych
Zaburzenia tolerancji immunologicznej wywołują w organizmie duże spustoszenie i przewlekły stan zapalny. By wesprzeć działanie układu odpornościowego i złagodzić dokuczliwe objawy pacjentom z chorobami autoimmunizacyjnymi zaleca się stosowanie przeciwzapalnego modelu żywieniowego. W przypadku celiakii powinna to być dieta bezglutenowa, natomiast co do pozostałych schorzeń nie ma jednoznacznych zaleceń. Do programów żywieniowych o działaniu przeciwzapalnym zalicza się między innymi dieta śródziemnomorska, dieta DASH oraz dieta paleo.
Należy podkreślić, że reakcja organizmu na zmianę diety jest kwestią indywidualną. Poza cechami osobniczymi istotny wpływ w leczeniu chorób autoimmunologicznych ma mikrobiom, czyli mikroflora jelitowa. To właśnie w jelitach znajduje się blisko 70% tkanki odpowiadającej za procesy odpornościowe. U osób z chorobami jelit często występuje dysbioza, czyli zaburzenie składu ekosystemu bakteryjnego jelit.
Czym jest protokół autoimmunologiczny i jak go stosować?
Właściwe odżywianie jest w stanie złagodzić dokuczliwe objawy i znacząco poprawić jakość życia chorego. Należy jednak pamiętać, że całkowite wyleczenie chorób autoimmunologicznych za pomocą żywienia nie jest możliwe. By poprawić kondycję organizmu w walce ze schorzeniem autoimmunizacyjnym, pacjentom często zaleca się protokół autoimmunologiczny. To sposób żywienia, który zakłada unikanie niektórych grup produktów, aby poprawić funkcjonowanie układu odpornościowego i zwiększyć podaż składników odżywczych o działaniu przeciwzapalnym.
Nabiał a choroby autoimmunologiczne
Osobom zmagającym się z chorobami zapalnymi jelit zaleca się rezygnację z nabiału. Mleko, jogurty, kefiry i inne przetwory mleczne zawierają laktozę, która może powodować zaburzenia perystaltyki jelit i nasilać dolegliwości bólowe.
Rośliny strączkowe a choroby autoimmunizacyjne
W przypadku chorób autoimmunologicznych często zwraca się uwagę na ograniczenie spożycia roślin strączkowych. Soczewica, ciecierzyca czy fasola zawierają lektyny, które nadmiernie pobudzają działanie układu odpornościowego.
Kawa a choroby autoimmunologiczne
W protokole autoimmunologicznym osób, u których stwierdzono różne choroby zapalne, nie ma też miejsca na kawę. Z publikacji naukowych wynika, że regularne sięganie po ten napój ten może zwiększać ryzyko chorób układu kostno-stawowego (w tym zapalnych chorób stawów) oraz cukrzycy typu 1.
Znaczenie witamin i minerałów w protokole autoimmunologicznym
W leczeniu chorób autoimmunologicznych istotną rolę odgrywają makro i mikroelementy. Przy schorzeniach, w których organizm atakuje własne komórki, bardzo często dochodzi do niedoboru niektórych składników odżywczych. Dlatego muszą być one regularnie dostarczane do ustroju wraz z pożywieniem.
Witamina D
Osoby, u których została zdiagnozowana choroba Leśniowskiego-Crohna, nieswoiste zapalenie jelit czy inne schorzenie autoimmunizacyjne, powinny zwrócić szczególną uwagę na obecność witaminy D w jadłospisie. Jej naturalnym źródłem jest ekspozycja skóry na promieniowanie słoneczne. Ponadto cholekalcyferol występuje w tłustych rybach morskich, żółtkach jaj i grzybach.
Cynk i selen
Minerały te odpowiadają za działanie przeciwzapalne diety: zwiększają poziom wytwarzanych przeciwciał i chronią komórki układu immunologicznego przed uszkodzeniem. Ponadto mają ważne znaczenie dla prawidłowej pracy gruczołu tarczowego. W żywności są obecne w ostrygach, nasionach sezamu, pestkach dyni, orzechach brazylijskich.
Jod
W protokole autoimmunologicznym zwraca się też uwagę na odpowiednie spożycie jodu. Pierwiastek ten jest niezbędndo syntezy hormonów tarczycowych. Jego nadmiar nie jest jednak wskazany w jadłospisie osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Naturalne źródła jodu to wodorosty, algi morskie, ryby i owoce morza.
Dieta autoimmunologiczna a choroba Hashimoto – zasady
Leczenie choroby Hashimoto najczęściej polega na uzupełnianiu niedoboru hormonów tarczycy za pomocą syntetycznej tyroksyny. W łagodzeniu objawów tego schorzenia istotne znaczenie odgrywa także właściwie zbilansowana dieta bogata w antyoksydanty, polifenole, cynk, selen, kwasy tłuszczowe Omega-3 oraz witaminy z grupy B.
Warzywa kapustne w chorobie Hashimoto
W przypadku przewlekłego zapalenia tarczycy protokół autoimmunologiczny zaleca ograniczenie spożycia warzyw kapustnych: brukselki, brokułów, kapusty, kalarepy, jarmużu, rzepy. Pokarmy te są bogate w glukozynolany, które zaburzają funkcje wydzielnicze gruczołu tarczowego i wykazują właściwości wolotwórcze.
Pomidory a choroby tarczycy
Żywieniowa terapia zapalnych chorób tarczycy obejmuje ograniczenie spożycia warzyw psiankowatych. Należą do nich pomidory, papryka, ziemniaki, bakłażan. Warzywa te zawierają spore ilości lektyn, które poprzez stymulację układu immunologicznego nasilają objawy chorób autoimmunizacyjnych. Dodatkowo związki te mogą wpływać na nieszczelność bariery jelitowej i pogłębienie stanów zapalnych.
Soja a autoimmunologiczne zapalenie tarczycy
W przypadku choroby Hashimoto dieta zakłada całkowitą eliminację produktów sojowych. Zawierają one związki wolotwórcze, które mają negatywny wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Substancje te nie ulegają dezaktywacji nawet w czasie obróbki termicznej. Dodatkowo mogą ograniczać przyswajanie jodu z pożywienia.
Dieta przeciwzapalna – produkty, które należy wykluczyć
Żywienie przeciwzapalne opiera się na spożywaniu produktów bogatych w witaminy, minerały, antyoksydanty oraz kwasy tłuszczowe Omega-3. Składniki te pomagają w ograniczeniu reakcji autoimmunologicznych i złagodzeniu uciążliwych objawów. Ich zadaniem jest także wspieranie układu odpornościowego.
W przebiegu chorób autoimmunizacyjnych bardzo ważne jest również wykluczenie pokarmów nasilających przewlekłe stany zapalne. Osoby, u których zdiagnozowano autoimmunologiczne choroby układu pokarmowego, nerwowego czy kostno-stawowego powinny zrezygnować ze spożycia:
- rafinowanych produktów zbożowych (z białej mąki),
- utwardzonych olejów roślinnych,
- przetworów mięsnych w słoikach i puszkach,
- słodyczy i wyrobów cukierniczych,
- słonych przekąsek (chipsów, krakersów),
- dań typu fast food.
Według dietetyków minimalny czas stosowania diety przeciwzapalnej to 30 dni, chociaż niektórzy specjaliści zalecają wydłużenie restrykcji żywieniowych do 90 dni. Po tym czasie powinny być zauważalne widoczne efekty. Poza pozytywnym wpływem diety eliminacyjnej na zdrowie należy pamiętać, że samo odżywianie to nie wszystko. Aby utrzymać organizm w dobrej kondycji, warto wiedzieć, że działanie prozapalne ma również stres, niska aktywność fizyczna oraz brak snu.
Sprawdź także: Dieta przeciwzapalna – jadłospis i lista produktów
Zamów dietę opracowaną przez specjalistów cateringu dietetycznego!
Na rozwój chorób autoimmunizacyjnych ma wpływ wiele czynników. By złagodzić objawy schorzenia, należy skupić się na zdrowym odżywianiu i unikaniu pokarmów stymulujących odpowiedź autoimmunologiczną. Aby uzyskać szczegółowe zalecenia, jak powinien wyglądać jadłospis przy nieswoistym zapaleniu jelit, celiakii czy cukrzycy typu 1, warto skorzystać z pomocy wykwalifikowanego dietetyka. W przypadku osób zmagających się ze schorzeniami autoimmunologicznymi dobrym rozwiązaniem może też okazać się dieta pudełkowa dostosowana do indywidualnych potrzeb i preferencji. U nas możesz skonsultować się z naszym dietetykiem i zamówić dietę, gdzie jest opcja wyboru menu. To bardzo wygodne rozwiązanie, gdzie możesz wybierać to, co chcesz zjeść.
Zamów catering dietetyczny
Zobacz naszą ofertę i wybierz idealną dietę pudełkowa dla siebie! Oferujemy dostawę do małych i dużych miejscowości, np. Warszawa, Kraków, Katowice, Wieliczka czy Tenczynek.
Bibliografia:
- D. Szczeblowska, A. Hebzda, S. Wojtuń, Choroby autoimmunizacyjne w praktyce lekarskiej, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2011, 7 (3), s. 218-222,
- S. Konieczny, E. Lange, J. Krusiec, Wpływ diet eliminacyjnych na jakość życia osób z wybranymi chorobami autimmunologicznymi, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 2019, tom 68, s. 215-226,
- P. Ihnatowicz, J. Gębski, M. E. Drywień, Effects of Autoimmune Protocol (AIP) diet on changes in thyroid parameters in Hashimoto’s disease, Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2023, Vol 30, No 3, s. 513–521,
- https://www.ox.ac.uk/news/2023-05-06-autoimmune-disorders-found-affect-around-one-ten-people [dostęp 16.02.2025],
- https://health.clevelandclinic.org/aip-diet-autoimmune-protocol-diet [dostęp 16.02.2025].
